Według badań przeprowadzonych przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie, nawet co trzeciej kobiecie zdarzyło się wypić alkohol w ciąży. Nawet jego niewielkie ilości mogą mieć poważny wpływ na rozwój płodu. Jedną z konsekwencji jest zespół FAS, czyli alkoholowy zespół płodowy.
Czym jest zespół FAS?
Zespół FAS (od ang. fetal alcohol syndrome), czyli alkoholowy zespół płodowy to zespół chorobowy powstający na skutek oddziaływania alkoholu na płód w trakcie jego rozwoju w okresie prenatalnym.
Alkoholowy zespół płodowy obejmuje szereg wad, które pojawiają się u płodu pod wpływem alkoholu spożywanego przez ciężarną kobietę. Niestety, nie jest on uleczalny, lecz szybka diagnostyka pozwala na poprawę komfortu codziennego życia osób dotkniętych FAS.
Jak alkohol wpływa na ciążę?
Alkohol jako substancja toksyczna niekorzystnie wpływa na płód rozwijający się w organizmie kobiety. Przedostaje się do niego przez łożysko. Wywołuje wtedy szereg zaburzeń, w tym zaburzenia prawidłowego wzrostu, uszkodzenia układu nerwowego i mózgu.
Większa częstotliwość zachorowalności na zespół FAS dotyczy dzieci kobiet, u których występuje uzależnienie od alkoholu, lecz może on również dotknąć te dzieci, których matki jednokrotnie wypiły w ciąży jego niewielką ilość.
Nauka nie jest w stanie określić, jaka ilość alkoholu w ciąży mogłaby być bezpieczna dla płodu, dlatego też uznaje się, że należy wykluczyć go wtedy całkowicie. Nawet mała dawka może okazać się przyczyną zespołu FAS.
Jaki są objawy zespołu FAS?
Wyróżnia się zróżnicowane objawy zespołu FAS. Włączają one sfery fizyczną oraz psychiczną, dlatego też może on powodować wystąpienie szeregu dolegliwości o różnym stopniu nasilenia.
Główne objawy alkoholowego zespołu płodowego:
- spowolniony rozwój fizyczny przed urodzeniem i po urodzeniu – niski wzrost i waga urodzeniowa, mała głowa, opóźnienia rozwojowe, wady układu kostnego i stawowego, serca;
- dysmorfia twarzy – twarz płaska, niesymetryczna, szeroka, krótki, zadarty nos, cienka górna warga, szeroko osadzone oczy z opadającymi powiekami, słabo zaznaczona rynienka podnosowa lub jej brak, gęstsze brwi i rzęsy, nisko osadzone uszy, zniekształcone małżowiny uszne, słabo rozwinięta żuchwa;
- objawy związane z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego – zaburzenia sensoryczne przy odbieraniu bodźców, zaburzenia małej i dużej motoryki, problemy z równowagą, zaburzenia uwagi, trudności w zapamiętywaniu, rozumieniu abstrakcyjnych pojęć, problemy z uczeniem się, przewidywaniem, planowaniem, opóźniony rozwój mowy, trudności komunikacyjne.
Zespół FAS może zarówno posiadać postać pełnoobjawową (obejmuje około 10 proc. przypadków), jak również prezentować tylko określone objawy.
Wyróżnia się także:
- Poalkoholowe Zaburzenia Układu Nerwowego (ARND) – dotyczy zaburzeń neurologicznych
- Alkoholowy Efekt Płodowy (FAE) – nie występują charakterystyczne cechy fizyczne
- Poalkoholowy Defekt Urodzeniowy (ARBD) – dotyczy anomalii fizycznych, na przykład uszkodzenia serca, układu kostnego
Jak diagnozuje się zespół FAS?
Nie ma jednoznacznych testów medycznych, które mają na celu diagnozowanie tej dolegliwości. Zespół FAS rozpoznawany jest na podstawie wystąpienia określonych objawów oraz potwierdzenia faktu, że kobieta spożywała alkohol w trakcie ciąży.
Diagnostyka na wczesnym etapie rozwoju dziecka, po rozpoznaniu pierwszych objawów, pozwala na szybkie rozpoczęcie właściwego postępowania, by załagodzić objawy towarzyszące zespołowi FAS.
Czy zespół FAS można leczyć?
Alkoholowy zespół płodowy jest nieuleczalny, lecz można mu zapobiegać – wystarczy unikać alkoholu w ciąży. U dzieci, u których zdiagnozowano zespół FAS, zaleca się odpowiednią opiekę, która ma na celu wyrównanie ich szans w kontaktach społecznych, w nauce, a potem w dorosłym życiu.
Zatem, zespół FAS to poważny problem, który może być nie tylko konsekwencją uzależnienia od alkoholu. Nawet niewielka dawka tej substancji może przyczynić się do zaburzenia rozwoju płodu w okresie prenatalnym i powstania u niego charakterystycznych objawów alkoholowego zespołu płodowego.
Artykuł powstał dzięki uprzejmości Ośrodka Leczenia Alkoholizmu – Terapie Tu i Teraz
